Politieke moed en daadkracht nodig voor versnelling energietransitie

Een duidelijk signaal dat niet alleen de overheid een cruciale rol heeft in het verduurzamen van onze samenleving, maar dat ook de private sector haar verantwoordelijkheid erkent en haar bijdrage wil leveren. Dit initiatief toont aan dat politieke moed en daadkracht nodig is om de energietransitie te versnellen.

Historisch gezien lag de bal in het kamp van de overheid als het gaat om grootschalige investeringen in noodzakelijke maatschappelijke veranderingen. Echter, nemen de pensioenfondsen nu zelf het voortouw, een opmerkelijke, maar welkome verschuiving in de bestaande dynamiek.

Deze verschuiving biedt een uitgelezen kans voor het komende kabinet om politieke moed en daadkracht te tonen. Een fonds voor de energietransitie, kan dienen als een katalysator en momentum creëren voor echte noodzakelijke verandering. Het is een unieke kans om niet alleen de energietransitie te versnellen, maar ook om de samenwerking tussen publieke en private actoren op dit gebied te versterken.

De problematiek, zoals recentelijk geïllustreerd door het besluit van Amsterdamse woningcorporaties om voorlopig af te zien van aansluiting op het warmtenet van Vattenfall, vormt de harde realiteit die ons confronteert met de uitdagingen van dit moment. De situatie in steden zoals Rotterdam en Amsterdam, waar warmtenetten te duur zijn geworden door prijsverhogingen van energiebedrijven, benadrukt de noodzaak van een gecoördineerde aanpak. Woningcorporaties, die essentieel zijn voor het succes van deze warmtenetten, dreigen te stoppen met aansluiten vanwege financiële belemmeringen en het niet uit te leggen is aan de huurders die deels moeten opdraaien voor de kosten.

Fonds voor energietransitie

Een fonds voor de energietransitie zou kunnen helpen door financiële en technische expertise en ondersteuning te bieden en daarmee de drempel voor het daadwerkelijk doen van investeringen te verlagen. Dit biedt tevens gemeenten een houvast, aangezien zij vaak niet over de benodigde kennis, capaciteit en financiële ruimte beschikken om dergelijke projecten zelfstandig uit te voeren dan wel op te tuigen. Hierdoor zouden veel projecten die nu klaar op de plank liggen, maar nog niet gestart zijn, wél hun doorgang kunnen vinden. De haast om deze problemen nu aan te pakken wordt verder benadrukt door de groeiende congestie op het stroomnet en de urgentie om van het gas af te gaan.

Middels een landelijk opererend fonds, specifiek opgetuigd voor de energietransitie, kunnen de uitdagingen concreet worden aangepakt en kunnen bijvoorbeeld de ambities voor het aantal aangesloten huizen op warmtenetten wel worden verwezenlijkt. Een treffend voorbeeld van hoe zo'n fonds concreet kan bijdragen, is het Nationaal Warmtefonds. Dit fonds heeft bewezen een effectief instrument te zijn voor het financieren van de warmtetransitie in Nederland voor consumenten. Het biedt financiële ondersteuning aan huishoudens die hun woning willen verduurzamen, waardoor de kosten daarvoor acceptabel blijven. Het NWF heeft al meer dan ¤ 1 miljard gunstig geprijsde leningen verstrekt aan particulieren, VVE’s en scholen om energiebesparende maatregelen te nemen. Door middel van een vergelijkbaar fonds voor de energietransitie kunnen vergelijkbare successen op grotere schaal worden behaald en kunnen de uitdagingen van de energietransitie in Nederland doeltreffend worden aangepakt.

Rol nieuwe waarborgfonds

Complementair aan een energietransitiefonds, zou een waarborgfonds voor energietransitie kunnen fungeren als vliegwiel voor verdere transitie. Het waarborgfonds kan een meer algemene rol spelen bij het ondersteunen van financiële garanties voor de verduurzaming van Nederland. Een model voor zo'n fonds zou kunnen worden afgekeken van succesvolle voorbeelden zoals het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) en het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WfZ). Deze fondsen fungeren als waarborginstellingen die leningen van woningcorporaties en zorginstellingen garanderen, waardoor zij tegen gunstige voorwaarden kunnen lenen op de kapitaalmarkt. Een vergelijkbaar waarborgfonds voor de energietransitie kan een deel van de leningen, die nodig zijn voor het realiseren van een duurzaam project, borgen. Het overige deel van de leningen kan dan ingevuld worden door financiering via het nationale fonds voor de energietransitie.

Het is cruciaal dat de overheid de juiste randvoorwaarden schept om de samenwerking tussen de private en publieke sector te faciliteren. Dit omvat het bieden van financiële prikkels en het creëren van een gunstig investeringsklimaat. Het zo snel mogelijk beëindigen van de bestaande prijskoppeling tussen de gasprijzen en de prijs van warmte via een warmtenet, is één van de vele randvoorwaarden. Daarnaast moet de overheid, mogelijk samen met gemeenten en provincies, met een garantiestructuur, het vertrouwen van investeerders vergroten. Middels een waarborgfonds wordt het risico voor zowel garantstellers als investeerders beperkt. Een nationaal fonds om de energietransitie op grote schaal te realiseren is daarbij het uitgelezen instrument om de financieringskracht van de private en publieke sector te combineren.

Het is de hoogste tijd voor politieke moed en draadkracht. Het momentum lijkt daar. De aankondiging van de pensioenfondsen toont dat er een groeiende bereidheid is vanuit de private sector om bij te dragen aan de energietransitie. Het is nu aan de politiek om deze bereidheid om te zetten in concrete actie. Door politieke moed te tonen en een fonds voor de energietransitie te omarmen, kunnen we daad bij woord voegen en een belangrijke stap zetten richting een duurzame toekomst.